Ölümden sonraki yaşama girişi simgeleyen eski bir Olmek anıtı, inşa edilmesinden neredeyse 3.000 yıl sonra eski görkemine dönecek şekilde restore edildi ve evine geri yerleştirildi. Etkileyici Portal al Inframundo (Ölüler Diyarına Açılan Geçit) anıtının 1960’larda yağmalandığı düşünülüyor ve nerede olduğuna dair onlarca yıl süren incelemelerin ardından orta Meksika’daki Chalcatzingo’ya geri getirildi.
Morelos eyaletinde bulunan Chalcatzingo, devasa heykel anıtlarıyla ünlü, önemli bir Olmek bölgesiydi. Bu anıtların arasında, manevi diyarın eşiğini temsil eden bir açıklık oluşturan, efsanevi bir kedi figürünün açık çenesini tasvir eden Yeraltı Dünyasına Açılan Geçit de bulunuyordu.
Anıtın MÖ 800 ila 400 yılları arasında, Klasik Öncesi dönemde ortaya çıktığı düşünülüyor. Ne yazık ki, anıtsal sanat eseri 20. yüzyılın ortalarında keşfedildikten kısa bir süre sonra yağmalandı. Yağmacılar, bu anıtı taşımak için boyutunu ve ağırlığını önemli ölçüde azaltmak zorunda kaldılar ve ana cepheye zarar vermeden büyük bir kısmını parçaladılar. Daha sonra eseri sınırdan ABD’ye kaçırdılar ve burada yasadışı antik eser ticaret ağı üzerinden yolculuğuna başladı.
Heykel 1968’de New York’ta bir müzede “Dünyanın Canavarı” adı altında sergilendi. Arkeolog David Grove anıtla ilk kez burada karşılaştı. Bu karşılaşmada anıtın Olmek izlerini hemen fark etti ve onu Chalcatzingo’daki diğer devasa gravürlerle ilişkilendirdi. Anıttaki büyük kedinin gözleri Olmec haçı şeklini alırken, yaratığın ağzının köşeleri, Chalcatzingo’daki diğer anıtlarda da görülen bromeliad çiçekleriyle süslenmişti. Ancak anıt karaborsada dolaşmaya devam ederken kökeninin izini sürmek giderek zorlaştı.
Bu yüzyılın başlarında, Meksika Ulusal Antropoloji ve Tarih Enstitüsü’nden (INAH) Mario Córdova Tello bu konuyu incelemeye başlayabildi. Córdova Tello, anıtın Grove tarafından onlarca yıl önce yazılmış bir açıklamasıyla karşılaştıktan sonra, eserin müzeden müzeye hareketlerini takip etmeye başladı ve sonunda Chalcatzingo’daki evinden yasa dışı bir şekilde alındığını gösterecek yeterli kanıtı topladı. Yeraltı Dünyasına Açılan Geçit, en sonunda 19 Mayıs 2023 tarihinde Meksika’ya geri gönderildi.
O zamandan beri, uzmanlar antik anıtı titizlikle restore ederek, onu daha taşınabilir bir boyuta küçültmeye çalışan kaçakçıların neden olduğu hasarı onarmaya çalıştılar. Araştırmacılar, anıtın orijinal olarak oluşturulduğu malzemelerin aynısını kullanarak, yağmacıların bıraktığı kusurları doldurarak, kalıntıyı 1,8 x 1,5 metrelik orijinal boyutuna genişletti.
